WET ZONDER GOEDE WAARBORGEN

Sleepwet is risico voor vrije samenleving

Bevoegdheden van een geheime dienst in een democratie moeten zich beperken tot het noodzakelijke om de veiligheid van het land te kunnen waarborgen. De nieuwe sleepwet doet juist het tegenovergestelde en maakte de bevoegdheden zo ruim mogelijk. Concrete waarborgen voor onze vrijheid en privacy zijn niet opgenomen. 'Toekomstbestendig' noemt de minister dat, want met ruime bevoegdheden zijn wetswijzigingen minder nodig. Maar het geeft grote risico's op het ontsporen van de inzet van deze bevoegdheden.

In een evenwichtige wet is er een balans tussen de noodzakelijke bevoegdheden en criteria die een grens aangeven waarbinnen de bevoegdheden moeten blijven. Criteria die waarborgen dat onze fundamentele rechten ook daadwerkelijk worden beschermd, ongeacht wie ons land in de toekomst regeert en ongeacht wie aan het roer van de diensten staat. Criteria waar de AIVD gegarandeerd binnen moet blijven, zodat we zeker weten dat we over tien of twintig jaar nog steeds in een vrije samenleving leven.

Drie mensen

In de 'sleepwet' zijn echter vrijwel geen concrete criteria opgenomen. Per situatie wordt beoordeeld welke bevoegdheden worden ingezet en of dat niet te ver gaat. De minister geeft de opdracht en een commissie van drie mensen moet dan toestemming geven. Deze commissie krijgt daarbij geen vrije toegang tot gegevens om de toestemming op te baseren, maar moet het doen met wat de minister aanreikt.

Achteraf houdt toezichthouder CTIVD dan nog wel toezicht, maar die mag niet controleren of de gegeven toestemming terecht was. Het is volgens de minister, "niet de bedoeling dat de CTIVD de individuele casusbeoordelingen van de TIB [de toestemmingscommissie, red] nog een keer dunnetjes over gaat doen."

De bewaking van onze fundamentele vrijheden hangt dus af van een goedwillende minister en drie mensen in de toestemmingscommissie die geen vrije toegang tot informatie hebben.

Is dat voldoende bescherming voor onze fundamentele rechten? Nu is de minister wellicht van goede wil. Maar wie zit daar over tien jaar? En kunnen we nu en in de toekomst de bewaking van onze vrije samenleving overlaten aan een commissie van maar drie mensen die in het geheim besluiten neemt? Bij de eerste benoemingen werd de wettelijke procedure al niet gevolgd en werd op één van de drie posten een oud AIVD'er benoemd. Dat geeft nog niet veel vertrouwen in de onafhankelijkheid van de oordelen van deze commissie.

Dat het toezicht gebrekkig is, is niet alleen het oordeel van Privacy Barometer, ook onder andere de Raad van State, toezichthouder CTIVD, de Raad voor de Rechtspraak en de Autoriteit Persoonsgegevens zijn hier heel duidelijk over. De toestemmingscommissie biedt onvoldoende bescherming van onze rechten.

Concrete afbakeningen vastleggen

Het respecteren van mensenrechten moet niet afhankelijk zijn van enkele individuen, maar in het systeem zelf worden vastgelegd. Daar zijn wetten natuurlijk ook voor bedoeld. Daarom moeten onze fundamentele vrijheden met concrete afbakeningen in de nieuwe wet voor de AIVD en MIVD worden beschermd.

Zo moet het ongericht en massaal kunnen afluisteren van internet worden beperkt tot het gericht aftappen van de communicatie van maximaal een kleine kring van mensen rond een verdacht persoon. De bewaartermijn van afgeluisterde gegevens moet teruggebracht worden van drie jaar naar hooguit enkele weken. Het hacken van computers van onverdachte mensen om bij gegevens van derden te komen moet sowieso worden verboden, evenals het eindeloos kunnen bewaren van DNA-profielen in de geheime DNA databank. Ook het delen van onbekeken verzamelingen gegevens met het buitenland, nota bene zelfs zonder dat daar toestemming van de commissie voor nodig is, moet worden teruggebracht tot het delen van alleen specifieke informatie over verdachte personen.

Stem voor een betere wet

Om deze en andere noodzakelijke waarborgen voor onze toekomstige vrijheid en privacy in de wet te krijgen moet de wet terug naar de Tweede Kamer om aangepast te worden. Ga dus vooral stemmen bij het referendum op 21 maart, stem tegen deze wet en vraag anderen in je omgeving dat ook te doen. Een stem tegen de wet, is een stem voor betere waarborgen voor onze vrije samenleving.